Kinoa Yetiştiriciliği ile İlgili Bilgiler Nelerdir?
Türkiye’de kinoa yetiştiriciliği ile ilgilenen kişi sayısı son zamanlarda önemli ölçüde artmıştır. Kinoa protein açısından çok zengindir ve sağlık uzmanları tarafından son zamanlarda önerilen birçok özel karışımdan biridir. Bu durumda üretimle örtüşen tüketim artışı da önemli araştırmalara konu olmaktadır. Kinoa ekimi Türkiye’nin her yerinde yapılabilmektedir. Ayrıca kinoa sadece 90 günde yetiştirilebilir ve kişilerin tarımsal faaliyetlerine benzersiz bir “kârlılık” sağlar.
Kinoa Nedir?
Kinoa yetiştiriciliği alanına ilginin artması ile ilgili olarak bilgi sahibi olmak önemli bir gereklilik haline gelmiştir. Kinoa, yenilebilir tohumları için yetiştirilen Quinoa ailesindeki bir bitkidir. Üretim ve tüketimin ortak olması nedeniyle buğday çiminden değil tahıllarla değerlendirilir. Kinoa kelimesi, Keçuva dilinde kinoanın İspanyolca telaffuzundan gelir. Dünya çapında İngilizce “Quinoa” kelimesiyle bilinir.
Kinoanın tarihi, Güney Amerika’daki And Dağları’nın yaylalarında başlar. Bölgede doğal olarak yetişen kinoa, Peru kıyılarından Güney Amerika kıtasının kuzeyine ve batısına kadar geniş bir alanda üretilmeye başlandı. Arkeolojik verilere göre 5200 ila 7 bin yıl önce insanlar tarafından doğadan toplanıp yenen kinoanın tarımsal üretimi yaklaşık 4.000 yıl önce başlamıştır. Kinoanın tarımsal üretimi, daha sonraki dönemlerde, özellikle İnka uygarlığı döneminde, manevi değere sahip olduğu ve insanlar tarafından buğday ve pirinç yerine yenen kutsal bir yemek olarak kabul edildiğinde yaygın olarak popüler hale geldi.
Kinoa Ne İşe Yarar?
İlk olarak, kinoa tohumlarının protein açısından son derece zengin olduğunu not etmek önemlidir. Bu onu yetiştirilmeye değer bir tahıl yapar. İçerdiği protein, bitkilerde bulunan çok nadir bir protein türü olan “tam protein” olarak kabul edilir. Bu nedenle kinoa, sporcular ve vejetaryenler arasında oldukça popülerdir. Buğday, arpa, çavdar gibi bildiğimiz tahıl ailesine ait olmasa da yine de tahıl olarak kabul edilir.
Buğday ve arpa gibi çim bazlı tahıllardan farklı olarak, kinoa tohumları yerleştirmeden önce güzel bir şekilde çiçek açar. Çiçekler genellikle koyu kırmızı ve pembedir. Küçük çiçeklerle çevrili, gökyüzüne yükselen büyük bir gövdeye benziyor. Kinoa yılda bir kez üretilen, serin iklimleri tercih eden, kuzey bölgelerine uygun bir bitki çeşididir. Ancak yüzlerce çeşidi sayesinde çoğu iklime uygun kinoa bulmak mümkündür. Kinoa taneleri diğer tahıllar gibi kullanılabilir. Pirinç gibi tamamlayıcı bir malzeme olarak kullanılabilir ve birçok yemeğe dahil edilebilir.
Kinoa Yetiştiriciliği Karlı Mı?
Kısa bir hesaplama yapmak gerekirse 1 dönüm yetiştirmeciliği maliyeti ortalama olarak 800 TL ile 1.500 TL arasında değiştirmektedir. Bir dönüm Kinoa yetiştirmeliğinde hasat edilen ürünün miktarı da şartlara ve cinsine göre çok sayıda değişken olabilir. 200 ile 600 kilo arasında herhangi bir şekilde değişkenlik söz konusu olacaktır. Böylelikle kilogram fiyatı da 20-25 arasında olacaktır.
Bir dönüm Kinoa satan bir üreticinin ortalama olarak getirisi 4000 TL ile 15.000 TL arasında değişken olabilir. Kinoa yağı adı verilen bir bahçe içerisine oldukça benzemektedir. Tür olarak da birbirine çok yakınlardır. Bu sayede yabani otları temizlemeye çalışırken kinoayı yanlışlıkla sökmeyin. Birçok insan bu konularda çok fazla bilgi sahibi olmadığı için bu tarzdaki hataları sıklıkla yaşamaktadır.
Kinoa Özellikleri
En temel özelliklerinin başında yapraklarını yenilebilir olması gelmektedir. Bu sayede kaynatmak ya da salatalara eklemek isteyenler için de taze yapraklar seçilebilir. Bu sayede salatalara çok hoş bir lezzet de katacaktır.
Tüm yapraklar düştüğünde gövdede sadece tahıl kısmı kalır, bu kısımda hasat edilmeye hazırdır. Bu durumda birkaç gün içerisinde hangi soğuğu ya da dayanacaktır. Ancak tahılların tamamen kuru olması gerekir. Bazılarını tırnağınız yardımı ya da sert bir cisim ile ezdiğiniz zaman nemli olup olmadıklarını çok daha net şekilde anlama şansına sahip olabilirsiniz.
Islak kaldığı zaman biraz daha kurumasına izin vermelisiniz. Hasattan hemen sonra ise kurumasını beklemek daha akıllıca olacaktır. Kurutulmuş Kinoa tanelerinin tohum başlarından çıkarılması da çıkarılması da çok kolaydır. Hızlı bir şekilde sallarsanız tahılların çoğu dökülür soyulması gereken kabuklar olmamalıdır. Kuru yaprakları ya da çöpleri çıkarmak için de hasat edilen Kinoa tanelerinin bir vantilatör ya da rüzgâr yardımıyla üfleyerek daha hızlı bir şekilde aktarılmasını sağlayabilirsiniz. Bir kaptan diğerine aktarırken ortamda bir esinti olmalıdır. Kinoa taneleri özellikle de bir ışığa maruz kalmadan serin bir yerde kapalı şekilde beklemelidir. En fazla 6 aya kadar bekleyebilir.
Kinoa’nın Toprağa Ekimi
Kinoa toprak sıcaklığı 15 dereceye ulaştığında tarlaya ekilir. Bu, ilkbaharın ilk birkaç ayı ve ayaz döneminin sonu ile aynı zamana denk gelir. Çoğu kinoa türü, 4 saate kadar -2 veya daha düşük sıcaklıklara dayanabilir. Toprağı gevşetmek ve yabancı otları çıkarmak için toprağı işlemeniz bu süreçte önemlidir. Kinoa yavaş büyür ve hızlı büyüyen otlar tarafından rahatsız edilebilir.
Tohumları sıralar halinde ekin. 2,5 cm’den daha derine dikmeyin. Ekim aralığı 25 ila 35 cm’dir. Bir yerde iki filiz varsa, her yerde bir tane olsun. Tohumları sıranın her yerine yayabilirsiniz, ancak kinoanın ne kadar hızlı filizlendiğini düşünürsek, bu biraz israf olabilir. Herhangi bir tohum çimlenmezse, yaklaşık bir hafta içinde tekrar ekilebilir. Dönüm başına ortalama 1,5 kg kinoa tohumu kullanılabilir.
Kinoa Yetiştirme Talimatları Nelerdir?
Kinoa, kazayağı adı verilen bir bahçe bitkisine çok benzer. Fide olarak birbirlerine çok benzerler. Bu nedenle, yabani otları temizlemeye çalışırken kinoayı yanlışlıkla çıkarmayın. İlk birkaç hafta boyunca, yabani otlara ihtiyacınız olacak. Kinoa başlangıçta yavaş büyür, çevredeki otlardan rahatsız olur. Boyu 30 cm’ye ulaştığında büyüme hızı artar ve kendi kendine yeterli olabilir. Bölgeniz kronik kuraklıktan mustarip değilse, sulama konusunda endişelenmeyin. Kinoa, kuru iklim koşullarına çok iyi uyum sağlayan ve minimum su ile rahatlıkla yetiştirilebilen bir bitkidir.
Hastalık ve Haşere Dönemi
Tohumlar, saponinler adı verilen sert bir tabaka ile korunur. Bu katman kuşları ve böcekleri gelişen tohumlardan uzak tutar. Ancak kinoa yaprakları pire ve yaprak bitlerine karşı daha hassastır. Piretrin bazlı böcek öldürücüler bu zararlıları uzak tutabilir, ancak olgun kinoa bu böceklere zorluk çekmeden direnir. Yaprak yiyen kurtçukların çeşitli türleri kinoayı enfekte edebilir, ancak çok fazla değil. Bulduğunuzda alıp çöpe atabilirsiniz. Bunun dışında ekstra önlem almanıza gerek olmadığını söylemek yanlış olmaz.
Depolama ve Hasat Dönemi
Kinoanın güzel bir özelliği de yapraklarının yenilebilir olmasıdır. Kaynatmak veya salatalara eklemek için taze yapraklar seçebilirsiniz. Kinoa, tüm yapraklar düştüğünde ve gövdede sadece tahıl kaldığında hasat edilmeye hazırdır. Bu durumda, birkaç gün boyunca hafif soğuğa dayanabilir.
Tahıllar tamamen kuru olmalıdır. Bazılarını tırnağınızla ezdiğinizde nemli olup olmadıklarını anlayacaksınız. Islak ise, biraz daha kuruması gerekecektir. Hasattan sonra kapalı bir alanda kurumasını bekleyebilirsiniz. Kurutulmuş kinoa tanelerinin tohum başlarından çıkarılması kolay olmalıdır. Güçlü bir şekilde sallarsanız, tahılların çoğu dökülecektir. Soyulması gereken kabuklar olmamalıdır. Kuru yaprakları ve çöpleri çıkarmak için hasat edilen kinoa tanelerini bir vantilatör veya rüzgâr yardımıyla üfleyebilirsiniz. Yani tahılları bir kaptan diğerine aktarırken ortamda bir esinti olmalı ve esinti kinoa dışındaki malzemeleri savurmalıdır.
Kinoa taneleri, herhangi bir ışığa maruz kalmadan serin bir yerde dar kaplarda saklanmalıdır. Herhangi bir ek müdahale olmaksızın en az 6 ay bekleyebilir.
